Ana Sayfa > Esneklik Mekanizmalari
Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalari
Sanayileşmiş ülkelerin iklim değişikliğine karşı öncelikle ulusal düzeyde eylemler uygulaması gerekmektedir, ancak Protokol oluşturduğu üç yeni mekanizma yoluyla, EK-I Taraflarına azaltım yükümlülüklerini yerine getirmede belli ölçüde esneklik sağlamıştır. Protokolün oluşturduğu ve Kyoto mekanizmaları olarak bilinen üç esneklik mekanizması şunlardır: Ortak Yürütme (JI) (Madde 6), Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM) (Madde 12) ve Salım Ticareti (ET) (Madde 17). Salım ticareti bütünüyle piyasa tabanlı bir araç iken, JI ve CDM karbon piyasasını besleyen proje tabanlı iki mekanizmadır. Protokol mekanizmalar ile ilgili temel hükümleri koymuş; uygulanacak mekanizmalara yönelik ayrıntılı kural ve usûller sonraki aşamalarda Marakeş Uzlaşmaları kapsamında Taraflarca kararlaştırılmıştır. Tarafların bu üç mekanizmadan yararlanabilmesi için uygunluk kriterlerini karşılamaları gerekmektedir.
|
| Proje Tabanlı Mekanizmalar | Proje Tabanlı Olmayan Mekanizma |
| Adı | Ortak Yürütme (JI) | Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM) | Salım Ticareti |
| Yararlanabilir Taraflar/ Katılım / uygunluk kriterlerine tabi Taraflar | EK- B – EK-B | EK-I Dışı – EK-B | EK-B – EK-B |
| Yetkilendirilmiş Yasal Kuruluşlar (Yararlanabilirlik kriterlerine bağlı) | Evet | Evet | Evet |
| Kyoto Birimi | ERU (Salım Azaltım Birimi) | CER, tCER ve lCER (Sertifikalandırılmış Salım Azaltım Birimi) | AAU (Tahsis Edilmiş Miktar Birimi) |
| Birimlerin mübadele edilebilirliği | Evet | Evet | Evet |
| Birim Kullanım kısıtlamaları | Nükleer enerji kapsam dışı
| Ormanlaştırma ve ormansızlaşmadan elde edilen CER’ler Tarafların ayrılmış miktarlarının %1’ini geçmemeli. Nükleer enerji kapsam dışı | Kısıtlama yok |
| Birimlerin devri | Evet; Tarafların ayrılmış miktarının %2,5’i | Evet; Tarafların ayrılmış miktarının %2,5’i | Evet; sınırlama olmaksızın |
| Birimlere erişim | 2008 - 2012 | 2000’den itibaren | 2008 - 2012 |
| Faaliyetlerin kapsamı | Kyoto kapsamındaki tüm salım kaynakları ve LULUCF faaliyetleri | Küçük ölçekliler öncelikli olmak üzere Kyoto kapsamındaki tüm salım kaynakları; Ormanlaştırma/yeniden ormanlaştırma ile sınırlı olarak yutaklar | İlgili Değil |
| Sorumlu Kurumlar | Bağımsız Akredite Denetçi Kuruluşlar, Madde 6 (JI) Danışma Komitesi, CMP | Yetkilendirilmiş Denetçi Kuruluş (DOE), İcra Kurulu, COP ve CMP | Ulusal Kayıtlar, İşlem Kayıt Sistemi (ITL), CMP |
| İdari Destek | Sekretarya | Sekretarya | Sekretarya |
| İdari Maliyetler | Katılımcılar tarafından karşılanacak | Proje katılımcıları ve DOE’ler tarafından karşılanacak | Belirli bir hüküm yok |
Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM): Protokolün 12. Maddesinde tanımlanan CDM projeleri, EK-I ve EK-I Dışı Tarafları içermektedir. Mekanizma, Protokol kapsamında salım sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunan bir Taraf ülkenin (EK-B Tarafı) gelişmekte olan ülkelerde (EK-I Dışı) salım azaltım projesi uygulamasına izin vermektedir. CDM projeleri, her biri bir ton CO2’e eşdeğer olan ve yatırım yapan EK-I Tarafının Kyoto hedefine ulaşmasında hesaba katılabilen ve satılabilen sertifikalandırılmış salım azaltım birimleri (CER) kazandırmaktadır. CDM’in iki amacı bulunmaktadır: 1) EK-I Dışı Tarafların (ev sahibi ülkeler) sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmasına yardımcı olmak ve 2) EK-I Taraflarının Kyoto Protokolü kapsamındaki salım azaltım yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olmak.
CDM Yürütme Kurulu (CDM-EB):
TKM (Temiz Kalkınma Mekanizması) Yürütme Kurulu, Kyoto Protokolü altındaki TKM’nin yürütülmesini sağlamaktadır. Bu yapı, yürütücü birimlerin akredite edilmesi de dahil olmak üzere, TKM’nin günlük işleyişi ile ilgili çeşitli görevler üstlenmektedir. Bu kurul, her beş Birleşmiş Milletler bölgesel grubundan birer tane, gelişmekte olan küçük ada devletlerinden bir tane ve Ek-1 ile Ek-1 dışı ülkelerden ikişer tane olmak üzere toplam 10 üyeden oluşur. Sadece Kyoto Protokolü’ne taraf olmuş ülkelerin temsilcileri bu kurulda hizmet verebilirler.
TKM Yürütme Kurulu’nun Çalışma Esasları
TKM yöntem ve prosedürleri hakkındaki ek, Yürütme Kurulu’nun çalışma esaslarını içermektedir (Karar 3/CMP.1 Bölüm C’nin ilgili kısımları). İlk oturumunda, CMP.1 Marakeş Uzlaşısı ve COP tarafından 2001’de TKM’nin hızlı başlangıcından bu yana tavsiye edilmiş, “Yürütme Kurulu’nun çalışma esaslarını da içeren tüm taslak kararları kabul etmiştir.
Kararlar ve Belgeler
Temiz Kalkınma Mekanizması Yürütme Kurulu’nun (TKM YK) kararları doğası itibariyle hiyerarşiktir ve TKM YK’sının raporlarında ve raporlarının eklerinde yayınlanır. Karar alma ve karar uygulama görevleri dikkate alınarak, TKM YK’nin kararları üç ana başlığa bölünebilir:
1. Düzenleyici birimin işlemesine ilişkin yürütme içerikli kararlar ,
2. Proje faaliyet döngüsü süresince TKM’nin yöntem ve prosedürlerinin uygulanmasının denetlenmesine ilişkin düzenleyici içerikli kararlar ,
3. Yöntem ve prosedürlerin proje katılımcıları ve/veya denetleyici kuruluşlar tarafından izlenmesine ilişkin kararlar.
Ortak Yürütme (JI): Protokol’ün 6. Maddesi, Ortak Yürütme’yi EK-I Taraflarınca uygulanan proje tabanlı bir mekanizma olarak tanımlamaktadır. Mekanizma Protokol kapsamında salım sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunan EK-I Taraflarının, diğer EK-I Tarafı ülkelerde salım azaltım (veya giderim) projeleri uygulamasına izin vermektedir. JI projeleri, yatırım yapan Tarafın salım hedefine ulaşmasında hesaba katılabilecek salım azaltım birimlerinin (ERU) oluşturulması ile sonuçlanmaktadır. JI projeleri, her biri bir ton CO2’e eşdeğer olan salım azaltım birimleri kazandırmaktadır. JI projeleri herhangi iki EK-I Tarafı ülke arasında uygulanabilmekle birlikte, uygulamada bu mekanizmanın genellikle Doğu Avrupa ülkeleri ve Rusya’daki, başka bir deyişle “geçiş ekonomisi” olarak değerlendirilen ülkelerdeki, projelerle ilişkilendirildiği gözlenmektedir.
Ortak Uygulama Danışma Komitesi (JISC):
Ortak Uygulama Danışma Komitesi (JISC), CMP’nin verdiği yetki ile CMP’nin kılavuzluğunda, diğer görevlerine ek olarak, Ortak Uygulama (JI) projelerinden elde edilen emisyon azaltımı birimlerinin doğrulanması işlemini JISC kapsamındaki doğrulama prosedürünü takip ederek denetler. Komite üçü geçis sürecindeki ülkelerden, üçü Ek-1 dışı ülkelerden ve biri de küçük ve gelişmekte olan ada devletlerinden olmak üzere toplam 10 üyeden oluşur.
JISC’in usül kuralları ;
JISC için usül kuralları ilk olarak CMP’in ilk toplantısında oluşturulmuştur ve taslak kurallar CMB’nin talebi üzerine JISC tarafından ilk toplantıda detaylandırılırmıştır (JISC 1, Ek 1). JISC’in taslak usül kuralları CMP’nin ikinci toplantısında kabul edilene kadar geçici olarak uygulanmıştır (2/CMP.2, paragraf 1).
JISC’in görevleri şunları içerir:
- Yetkilendirilmiş Bağımsız kuruluşların akreditasyonu ve akreditasyon için standard ve prosedürlerin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi;
- Düzenli aralıklarla izleme ve referans değer belirmeye dönük kılavuzve ve kriterlerin gözden geçirilmesi ve ihtiyaç halinde yenilenmesi;
- Ortak Uygulama (JI) projeleri için proje tasarım belgeleri geliştirilmesi;
- Gerekli görüldüğü takdirde belirleme ve doğrulamanın gözden geçirilmesi;
- Gerek duyulabilecek her hangi ek usül kurallının geliştirilmesi; ve
- CMP’ye faaliyetler hakkında rapor verilmesi.
JISC’in tüm görevlerinin tam listesi 9/CMP.1 nolu kararın ekinde paragraf 3’dedir.
Uluslararası Emisyon Ticareti (IET): Piyasa tabanlı bir mekanizma olan Uluslararası Emisyon Ticareti (IET) iki EK-I ülkesi arasında tahsis edilmiş miktar birimlerinin (AAU) ticaretini öngörmektedir. Protokol’ün 17. Maddesi uyarınca, Protokol altında salım sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunan Taraflar (EK-B Tarafları), salım yükümlülüğü bulunan diğer Taraflardan salım birimleri satın alabilmekte ve bunları hedeflerinin bir kısmını karşılamak amacıyla kullanabilmektedir. Salım azaltım birimlerinin ülkeler arasında güvenli bir şekilde transferini sağlamak amacıyla, yazılım tabanlı bir muhasebe sistemi olan, Uluslararası Kayıt Sistemi (ITL) oluşturulmuştur. EK-I Taraflarının salım ticaretine katılabilmeleri için belirli uygunluk kriterlerini yerine getirmiş olmaları gerekmektedir.